Makaleler

Ortak velayet, boşanma sürecinde veya sonrasında çocuğun bakım ve eğitimiyle ilgili kararların anne ve baba tarafından birlikte alınması anlamına gelir. Bu uygulama, özellikle Avrupa ve ABD gibi ülkelerde daha yaygın olup, Türk Hukukunda ise 2011 tarihli Anayasa Mahkemesi kararı ile mümkün hale gelmiştir. Ancak uygulaması ve yargı kararları yoluyla gelişim göstermektedir.

Türk Hukukunda Ortak Velayet Uygulaması

Türk Medeni Kanunu’na göre, boşanma durumunda velayet kural olarak ebeveynlerden birine verilir (TMK m. 336/2). Ancak Anayasa Mahkemesi'nin 2011 yılında verdiği bir karar, Türk Medeni Kanunu’nun 182. maddesindeki boşanma sonrası velayetin tek ebeveyne verilmesi kuralını anayasaya aykırı bulmuş ve ortak velayet uygulamasına imkân tanımıştır.

2016 yılında Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, boşanma sonrası tarafların rızası varsa ortak velayet uygulanabileceğine hükmetmiştir (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, E. 2016/15771, K. 2017/1737). Bu karar, ortak velayet talep eden tarafların mahkemeye başvurarak bu hakkı elde edebileceğini göstermektedir. Böylece çocuğun menfaati ön planda tutularak, velayet hakkı her iki ebeveyne de verilebilir.

Ortak Velayetin Avantajları ve Dezavantajları

Avantajlar:

Çocuğun Menfaati: Ortak velayet, çocuğun her iki ebeveyniyle düzenli ve dengeli bir şekilde ilişki kurmasını sağlar. Çocuk, duygusal ve sosyal gelişimi için her iki ebeveynin desteğini alır.

Karar Sürecine Katılım: Anne ve baba, çocuğun eğitim, sağlık ve genel bakım konularında ortak karar alarak sorumlulukları paylaşır. Özellikle çocuğun hangi okula gideceği, eğitim programları, sosyal etkinlikler gibi konularda her iki ebeveyn de eşit söz hakkına sahiptir.

Psikolojik Etkiler: Araştırmalar, ortak velayet uygulamasının çocuk üzerinde daha az travmatik etki bıraktığını ve ebeveynler arasındaki olumlu ilişkinin çocuğun ruhsal sağlığına katkı sağladığını göstermektedir.

Dezavantajlar:

İletişim ve Uyum Problemleri: Ebeveynler arasında anlaşmazlıklar varsa, ortak velayet uygulaması bu anlaşmazlıkları derinleştirebilir. Çocuğun okulu, sağlık durumu veya diğer önemli konular hakkında sürekli uzlaşma sağlanması gerekebilir.

Pratik Zorluklar: Özellikle ebeveynlerin farklı şehirlerde yaşaması durumunda, çocuğun düzenli olarak iki ebeveynle de görüşmesi zor olabilir. Bu durum, çocuğun hayatında istikrarsızlığa yol açabilir.

Yurt Dışında Ortak Velayet Uygulaması

Ortak velayet, birçok ülkede geniş bir uygulama alanına sahiptir. Örneğin:

Almanya: Boşanma durumunda ortak velayet kural olarak uygulanır ve anne-baba birlikte karar almak zorundadır. Ancak eğer bir taraf, çocuğun menfaatine aykırı hareket ediyorsa, mahkeme tek tarafa velayet verebilir.

İsveç: Ortak velayet, çocuk üzerinde sürekli ve düzenli temasın sağlanmasını teşvik eder. Her iki ebeveyn, çocuğun yaşamı üzerindeki kararları birlikte alır.

ABD: Ortak velayet, bazı eyaletlerde çocuğun duygusal gelişimine olumlu katkı sağladığı için yaygın olarak uygulanmaktadır. Ebeveynlerin boşanmış olmaları, çocukla ilgili ortak kararlar almalarına engel teşkil etmez.

Çocuğun Eğitim Süreci: Hangi Okula Gideceğine Kim Karar Verir?

Ortak velayet durumunda, çocuğun eğitimine dair kararlar her iki ebeveyn tarafından birlikte alınır. Özellikle çocuğun hangi okula gideceği, eğitim programı veya ek dersler gibi önemli konularda ebeveynlerin uzlaşması beklenir. Ancak anlaşmazlık durumunda mahkeme, çocuğun yararına uygun olan kararı verebilir. Mahkeme, bu tür durumlarda çocuğun yaşını, ebeveynlerin eğitimle ilgili yaklaşımlarını ve çocuğun menfaatini göz önünde bulundurur.

Türk Hukukunda ortak velayet uygulaması, çocuğun menfaatine uygun olduğu durumlarda mümkün hale gelmiştir. Ancak her iki ebeveynin bu konuda uyum içinde hareket etmesi önemlidir. Yurt dışında daha yaygın ve yerleşik olan bu uygulamanın Türkiye’de de artarak kullanılması beklenmektedir. Ortak velayet, çocuğun her iki ebeveynle de güçlü bağlar kurmasını sağlarken, taraflar arasında iletişim sorunları yaşandığında zorluklar yaratabilir. Bu nedenle, her velayet davasında çocuğun menfaatinin ön planda tutulması önem arz eder.